ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

กิตติกรรมประกาศ

"โรงเรียนห้วยซวกคกเลาใต้ จังหวัดเลย" สำเร็จได้ด้วยดี ด้วยความร่วมมือจาก สมาชิกในชุมชน 105 หมู่3 ตำบลบุฮม อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย

คณะทำงานโครงการฯ ขอขอบคุณ โรงเรียนห้วยซวกคกเลาใต้ ที่ให้การสนับสนุนงบประมาณในการดำเนินโครงการฯ รวมทั้ง ภาคีเครือข่ายที่สำคัญระดับพื้นที่ ที่ให้การสนับสนุน ช่วยเหลือ ชี้แนะ สุดท้ายขอขอบคุณผู้เกี่ยวข้องที่มิได้ระบุชื่อไว้ในที่นี้ ซึ่งมีส่วนสำคัญในการขับเคลื่อนการดำเนินงานให้มีความยั่งยืนในพื้นที่ต่อไป

คณะทำงานโครงการ
โรงเรียนห้วยซวกคกเลาใต้

บทคัดย่อ

โครงการ " โรงเรียนห้วยซวกคกเลาใต้ " ดำเนินการในพื้นที่ 105 หมู่3 ตำบลบุฮม อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย รหัสโครงการ ศรร.1312-055 ระยะเวลาการดำเนินงาน 2 พฤษภาคม 2559 - 30 เมษายน 2560 ได้รับการสนับสนุนงบประมาณจำนวน 100,000.00 บาท จาก โรงเรียนห้วยซวกคกเลาใต้ เพื่อใช้ในการดำเนินกิจกรรมโครงการ โดยมีกลุ่มเป้าหมายเป็นสมาชิกในชุมชนจำนวน 194 คน หลังจากสิ้นสุดระยะเวลาโครงการ ผลที่เกิดขึ้นจากการดำเนินงานปรากฏดังนี้

โครงการนี้ยังไม่มีการเขียนหรือแก้ไขบทคัดย่อ

หมายเหตุ : รายละเอียดของบทสรุปคัดย่อการดำเนินงาน ให้ผู้รับผิดชอบโครงการเป็นผู้เขียนสรุปภาพรวมของโครงการใน "ผลลัพธ์โครงการ"

สารบัญ

ความเป็นมา/หลักการเหตุผล

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณะสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ
สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียนห้วยซวกคกเลาใต้จึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ปีที่ 1 เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นซึ่งในปีที่ 1 ได้ดำเนินการดังต่อไปนี้ สรุปผลการดำเนินงาน ของโครงการฯ ปีที่ 1 พร้อมสถานการณ์ด้านอาหารและโภชนาการของเด็กนักเรียน ก่อน-หลัง เข้าร่วมโครงการ และกิจกรรมที่ประสบความสำเร็จที่เห็นผลผลิต ผลลัพธ์ หรือนวัตกรรม อย่างเป็นรูปธรรม
สถานการณ์ปัญหาการบริโภคอาหารและโภชนาการภายในโรงเรียนจากการสำรวจฝ่ายอนามัยโรงเรียน

ปีการศึกษา 2557 นักเรียนชั้นอนุบาล 1 ถึงชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 จำนวน180คน มีปัญหาน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์30คน คิดเป็นร้อยละ 16.95 น้ำหนักเกินกว่าเกณฑ์ 20 คน คิดเป็นร้อยละ 11.30แยกระดับชั้นอนุบาล 1-2 มีปัญหาน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์12คนร้อยละ 29.27 น้ำหนักเกินกว่าเกณฑ์ 3คน ร้อยละ 7.32 รวม 15 คน คิดเป็นร้อยละ 36.59 มีเด็กไม่กินผักผลไม้เลย1คน ชั้นประถมศึกษาปีที่ 1-6จำนวน 58 คน มีปัญหาน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์11 คน คิดเป็นร้อยละ 18.97 น้ำหนักเกินกว่าเกณฑ์6 คน คิดเป็นร้อยละ 10.34 รวม 17 คน ร้อยละ 29.31ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 - 3 จำนวน 38 คน มีปัญหาน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์1คนร้อยละ 2.63 น้ำหนักเกินกว่าเกณฑ์ 8คน ร้อยละ 21.05 รวม 9 คน คิดเป็นร้อยละ 23.68มีเด็กกินผักผลไม้ ไม่ถึง 4 ซ้อนโต๊ะในมื้อเช้า 180 คน ร้อยละ 100
ปีการศึกษา 2558นักเรียนชั้นอนุบาล 1 ถึงชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 จำนวน177 คน มีปัญหาน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์6คน คิดเป็นร้อยละ 3.38 น้ำหนักเกินกว่าเกณฑ์ 8 คน คิดเป็นร้อยละ 4.51แยกระดับชั้นอนุบาล 1-ประถมศึกษา6 มีปัญหาส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์21คนร้อยละ 11.36ชั้นอนุบาล1-ประถมศึกษา6 มีปัญหาส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์8คนร้อยละ 5.93มีเด็กไม่กินผักผลไม้เลย1คน ร้อยละ 0.56 นักเรียนไม่รับประทานอาหารเช้า0 คนคิดเป็นร้อยละ 0 คิดทั้งโรงเรียน ภาวะเตี้ย จำนวน21 คนร้อยละ 11.36 ผอม 6 คน ร้อยละ 3.38
ภาวะอ้วนปี 2557จำนวน 14 คน ร้อยละ 7.87 ปี 2558เหลือ8คนร้อยละ 4.49 ตารางที่ 1 เปรียบเทียบสถานการณ์ทุพโภชนาการของเด็กนักเรียน ระดับชั้น ปี 2557 ปี 2558 ผอม อ้วน ผอม อ้วน ระดับชั้นอนุบาล 1-2 6.67 1.67 0.00 2.25 ระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 1 - 6 6.11 3.33 2.25 1.12 ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 - 3 4.44 0.56 1.12 1.12 รวม 16.95 11.30 3.38 4.51

Best Practice การบริหารจัดการอาหารในโรงเรียน (40 เมนูทองโดยกลุ่มแม่บ้านอาสา) 1. สร้างความเข้าใจเรื่องอาหารและโภชนาการระหว่างครู แม่ครัว แกนนำนักเรียน และผู้ปกครอง 2. ปริมาณวัตถุดิบอาหาร ราคาอาหาร ปริมาณพลังงานและสารอาหารเหมาะสมตามวัย 3. จัดทำทะเบียนวัตถุดิบอาหารที่สอดคล้องกับผลผลิตเกษตรปลอดภัยในชุมชนและครัวเรือนตามฤดูกาล สร้างเศรษฐกิจชุมชนและความมั่นคงทางอาหารอย่างยั่งยืน
4. จัดซื้อวัตถุดิบอาหารตามรายการ และปริมาณที่กำหนด โดยมีแกนนำชุมชน/ผู้ปกครองร่วมเป็นคณะกรรมการตรวจรับและตรวจสอบคุณภาพอาหารทุกวัน ปรุง ประกอบอาหารที่ถูกหลักโภชนาการ สุขาภิบาลอาหาร และอาหารปลอดภัย แม่ครัวมาจากแม่บ้านอาสาไม่มีกำไรทำด้วยความรักลูก : ได้รับการอบรมด้านการจัดการอาหารและโภชนาการ อย่างน้อยปีละ 1 ครั้งได้รับการตรวจสุขภาพประจำปี จากโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพคกเลาใต้และโรงพยาบาลเชียงคานทุกปี
6. ตักอาหารให้เด็กมีสัดส่วนและปริมาณที่เพียงพอตามคำแนะนำในธงโภชนาการ และใช้อุปกรณ์การบรรจุอาหารที่ถูกหลักสุขาภิบาลอาหารและอาหารปลอดภัย
7. บูรณาการและสอดแทรกความรู้ด้านอาหารและโภชนาการสู่หลักสูตรการเรียนการสอนทั้งในและนอกห้องเรียน เพื่อส่งเสริมความรู้ ทักษะ และปรับพฤติกรรมการกินของเด็ก 8. ประเมินผลคุณภาพอาหารที่เชื่อมโยงกับข้อมูลพฤติกรรมการกินภาวะโภชนาการ และสุขภาพของเด็ก อย่างน้อยปีละ 2 ครั้ง โดยชุมชนมีส่วนร่วม และนำผลการประเมินสื่อสารสู่สังคม และนำผลการประเมินมาพัฒนางานอย่างต่อเนื่อง

สถานการณ์

วัตถุประสงค์โครงการ

1. เพื่อให้มีวัสถุดิบในการจัดการอาหารกลางวันของโรงเรียน
2. เพื่อพัฒนาและแก้ปัญหาสุขภาวะ และโภชนาการของเด็กและเยาวชน
3. เพื่อสร้างการมีส่วนร่วมระหว่างครู นักเรียน ผู้ปกครอง และชุมชนเพิ่มขึ้น
4. เพื่อสร้างการเรียนรู้ และพัฒนาทักษะเด็กและเยาวชน

กิจกรรม/การดำเนินงาน

กลุ่มเป้าหมาย

ผลที่คาดว่าจะได้รับ

• นักเรียนได้รับประทานผักผลไม้ที่ปลอดภัยและหลากหลายเพิ่มขึ้นในมื้อกลางวันที่เหมาะสมตามวัยโดยใช้โปรแกรม Thai School Lunch
• นักเรียนได้เรียนรู้การสหกรณ์นักเรียนได้
• นักเรียนได้รับสารอาหารครบ 5 หมู่ และถูกหลัดโภชนาการ ร้อยละ 100
• นักเรียนอ้วนลดน้อยลง
• นักเรียนปลอดทุพโภชนาการ ร้อยละ 100
• นักเรียนสามารถปลูกผักปลอดสารพิษ นำไปใช้ในชีวิตประจำวันได้

ส่วนที่ 1 ผลการดำเนินงาน

* ผลผลิต หมายถึง ผลที่เกิดขึ้นเชิงปริมาณจากการทำกิจกรรม เช่น จำนวนผู้เข้าร่วมประชุม จำนวนผู้ผ่านการอบรม จำนวนครัวเรือนที่ปลูกผักสวนครัว เป็นต้น
** ผลลัพธ์ หมายถึง การเปลี่ยนแปลงที่นำไปสู่การแก้ปัญหา เช่น หลังอบรมมีผู้ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมจำนวนกี่คน มีข้อบังคับหรือมาตรการของชุมชนที่นำไปสู่การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมหรือสภาพแวดล้อม เป็นต้น ทั้งนี้ต้องมีข้อมูลอ้างอิงประกอบการรายงาน เช่น ข้อมูลรายชื่อแกนนำ , แบบสรุปการประเมินความรู้ , รูปภาพกิจกรรมพร้อมคำอธิบายใต้ภาพ เป็นต้น